GRÓJBÓJ - zaczęło się od małego lokalnego konkursu
Pomysł i co dalej
Kto był pomysłodawcą Turnieju Wiedzy o Grójcu i Regionie pod nazwą „GRÓJBÓJ”? Pani Dorota Jaworska, która wtedy była redaktorem „Gazety Grójeckiej” i nauczycielem w jednej ze szkół podstawowych w gminie Grójec. Pan Jacek Adamski, dyrektor Centrum Kultury Regionalnej w Grójcu wprowadził ideę w życie. Konkurs stał się jednym z punktów programu Święta Kwitnących Jabłoni.
Początki były spontaniczne. Dwa pierwsze turnieje miały charakter pilotażowy, roboczy nawet. Pierwsza edycja ograniczała się do historii Grójca, druga obejmowała m. in. następujące zagadnienia: Grójeckie, a Katyń; historię sadownictwa na naszym terenie; wkład Grójecczyzny do kultury polskiej. Stopniowo dopracowywano formułę. Przybywało też źródeł i opracowań, bo od 1991 roku Czytelnia zaczęła gromadzić wydawnictwa o Grójecczyźnie.
Wobec dużego zainteresowania młodzieży historią i dniem dzisiejszym regionu, tradycję konkursu podtrzymywali kolejni dyrektorzy Centrum Kultury Regionalnej: pan Tomasz Skoneczny i pan Grzegorz Rejer. W 2007 roku turniej nie odbył się ze względu na zmiany organizacyjne. Z ośrodka kultury wyodrębniła się Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna i jej dyrektor – pani Kinga Majewska postanowiła kontynuować tradycję. W rok później konkurs wystartował ponownie stając się stałym punktem programu Tygodnia Bibliotek.
Nie tylko pytania
Od kilkunastu lat uczestnicy konkursu rozwiązują test na etapie półfinału,
a w finale odpowiadają ustnie na wylosowane zestawy pytań. Formuła jest sprawdzona
i w miarę sprawiedliwa. Została dopracowana wspólnie z nauczycielami. Pytania tworzymy na podstawie materiałów, które otrzymują startujący co najmniej dwa miesiące przed terminem rozgrywek. A jeśli ktoś chce zrobić coś więcej? Proszę bardzo. W 2002 roku, gdy konkurs związany był z ekologią, zespoły opracowywały ścieżkę krajoznawczo-przyrodniczą. Gdy organizowano turniej „Historia straży ogniowych w Grójeckiem”, uczniowie stworzyli wysoko ocenione prace dokumentujące jednostki OSP z miejscowości Konie i Wilczoruda. Ta mobilizacja startujących do dokumentowania życia i obiektów najbliższego otoczenia stała się wyzwaniem dla organizatorów i jurorów w 2009 roku. Wtedy konkurs przebiegał pod hasłem „Znaki w krajobrazie - krzyże i kapliczki Ziemi Grójeckiej”. Uczestnicy turnieju mieli dostarczyć albumy ilustrujące te małe, przydrożne obiekty architektury sakralnej. Swoją pracę wykonali, a organizatorzy? Westchnęli… Musieli powołać specjalny zespół oraz sporządzić szczegółowe kryteria oceny. Pan doktor Remigiusz Matyjas, który zapoznał się
z albumami ocenił, że mają one duże znaczenie dokumentacyjne i poznawcze. Podkreślił też ogromny wkład pracy, jaki uczestnicy konkursu wnieśli w ich przygotowanie. Prace uczniów z PSP nr 2 w Grójcu, PSP w Częstoniewie, Publicznych Gimnazjów w Chynowie, Grójcu
i Jasieńcu wystawiono podczas Pikniku „Vivat Pułaski!” w Warce, a stoisko Czytelni zdobyło II nagrodę w Konkursie „Pokaż jak działasz”.
Tematy i wycieczki
Od 1995 roku ruszyliśmy z konkretnymi tematami, często wyzwalanymi przez bieżące wydarzenia. Szczególnie interesujący wydał się turniej „Na grójeckim szlaku wąskotorowym”, gdy uruchomiono kolejkę wąskotorową z Piaseczna do Nowego Miasta nad Pilicą.
I tak można było przejechać się po Ziemi Grójeckiej wśród kwitnących sadów, zrobić przystanek na ognisko, odwiedzić zespół klasztorny kapucynów i Muzeum Regionalne
w miejscowości docelowej, słynącej niegdyś jako uzdrowisko. Przewodnikiem w Muzeum był pan Jerzy Porada, który przez lata opiekował się zbiorami tej placówki.
Zresztą organizowanie wycieczek, które uzupełniały treści książkowe, stało się pewną zasadą. Uczestnicy rozgrywek byli m. in. na zamku książąt mazowieckich w Czersku, przy okazji tematu „Wędrując przez Ziemię Czerską”. Odwiedzili Muzeum Kazimierza Pułaskiego
w Warce, gdy podróżowali „Szlakiem wareckim”, dworek Wojciecha Siemiona gdy poznawali temat „W dolinie rzeki Jeziorki”. W Petrykozach przyjmował nas sam gospodarz. Nieżyjący już Wojciech Siemion, wydawał się nieco skonsternowany, bo choć nawykły do odwiedzin, nie był jednak przygotowany na taką czeredę dzieciaków.
Inspiracje dla nas samych i...
W 2003 roku 16. edycja konkursu nosiła tytuł „Kultura materialna Ziemi Grójeckiej”. Uczestnicy udali się do skansenu w Radomiu gdzie mieli okazję skorzystać z lekcji muzealnej
i zajęć praktycznych. Organizatorzy dobrze zapamiętali duże zainteresowanie młodzieży tą formą edukacji. Dlatego pięć lat później - realizując inny projekt przeprowadzono warsztaty ceramiczne i snycerskie. W 2005 roku przy okazji tematu „Artyści okolic Grójca” zorganizowano wycieczkę do Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. W placówce wystawiał swe prace światowej sławy artysta Wojciech Fangor, który po powrocie z USA zamieszkał
w Błędowie. Kilka lat później pani Anna Daria Merska-Mitan napisała pracę dyplomową na temat twórców ziemi grójeckiej, a pan Andrzej Zygmunt Rola Stężycki wydał książkę
o malarzu z Grójca. Chciałoby się powiedzieć „jaka szkoda, że nie wcześniej...”. Materiał na konkurs byłby gotowy. Należy jednak przyznać, że czasem motyw konkursu niejako dyktował się sam.
Z postaciami i rocznicami
W 2012 roku przypadała 400. rocznica śmierci Piotra Skargi – jezuity urodzonego w Grójcu, który według posłów parlamentu „dzielnie, słowem i czynem, zabiegał o szacunek dla Ojczyzny i lepszy byt dla rodaków”. Edycja Grójboju ze Skargą w roli głównej koncentrowała się na osobie księdza jako społecznika, dobroczyńcy, z nastawieniem na to, czego dokonał
w Grójcu. Kilka lat później również podjęto temat duchowieństwa. Konkurs z 2017 roku „Życie i działalność księdza Czesława Sadłowskiego” cieszył się dużym zainteresowaniem młodzieży. Materiał bazował na pracy pani Mirosławy Woźniak i artykułach prasowych. Przypadające rocznice wybuchu I wojny światowej i odzyskania niepodległości przez Polskę także zostały uwzględnione w tematach turnieju. Motyw z 2006 „Książka? Tak! Wiedzy znak – Biblioteki w Grójeckiem” wynikał ze 100-lecia powstania grójeckiej książnicy.
Uczestnicy i zwycięzcy
W pierwszych edycjach turnieju startowało kilka, kilkanaście zespołów, głównie z gminy Grójec, w tym z nieistniejących już placówek w Głuchowie i Słomczynie, których uczniowie zajmowali pierwsze i drugie miejsca. Z zaproszenia skorzystała w 1999 roku Szkoła Podstawowa nr 2 z Mogielnicy i wygrała konkurs. W 1996 roku turniej wygrali uczniowie szkoły podstawowej w Bikówku. Przełomowy wydawał się rok 2001, gdy po reformie oświaty wystartowały gimnazja. Liczba drużyn znacznie się zwiększyła. W 2019 roku wystartowała w konkursie rekordowa liczba uczestników. Aż 76 uczniów wzięło udział
w edycji „Grójec – 600 lat lokacji miasta”. Niektórzy z uczestników tak się rozmiłowali
w turnieju, że startowali nawet pięć razy, począwszy od klasy V podstawówki, aż do klasy III gimnazjum.
Nie byłoby pełnego przeglądu historii Turnieju bez wspomnienia o prawdziwie silnych grupach. Grójecka „jedynka” wygrała pierwszy konkurs. W sumie aż pięć razu została zwycięzcą. Tyle samo razy zwyciężali startujący z Zespołów Szkolno-Przedszkolnych
w Chynowie i Nowej Wsi. Cztery razy na najwyższym podium stanęły zespoły ze szkoły podstawowej nr 2 w Grójcu i uczniowie z Zaborowa. Grójecka „trójka” sześć razy zajęła trzecie miejsce.
A jak prezentowały się gimnazja? Ta kategoria wiekowa została wyodrębniona w 2000 roku, a pierwszymi startującymi byli uczniowie z gimnazjów w Wilczorudzie i Tarczynie. Rok później wystartowali uczniowie z Publicznego Gimnazjum w Chynowie, którzy sześć razy zajmowali pierwsze miejsce. Publiczne Gimnazjum w Grójcu również mogło się cieszyć, bo dwa razy zajęli pierwszą lokatę. A gimnazjum z Jasieńca? Trzy razy trzecie miejsce, trzy razy drugie i trzy razy pierwsze! Gimnazjaliści z Belska, Błędowa, Dębnowoli i Drwalewa także zajęli pierwsze miejsce w różnych latach.
Opiekunowie
Dyrektorzy szkół oraz nauczyciele również bardzo się angażowali. Do turnieju przygotowywało uczniów 56 nauczycieli ze szkół wszystkich gmin powiatu grójeckiego,
z wyjątkiem Nowego Miasta nad Pilicą. Szczególnie często powtarzały się nazwiska: pani Lilla Ambroziak, pani Joanna Bodych, pan Czesław Cholewa, pani Danuta Długowska, (obecnie Obrochta), pani Magdalena Fidelus, pani Teresa Gołota, pan Waldemar Gorzkowski, pani Aneta Górska, pani Marzena Jankowska, pani Beata Kazusek, pan Marcin Koch, pani Katarzyna Kowalczyk, pan Marek Kulig, pani Małgorzata Madej, pani Tatiana Małek, pan Jacenty Małkowski, pani Urszula Miedza, pan Jan Popkowicz, pani Renata Służalec, pani Joanna Szczepaniak, pani Marianna Szewczyk, pani Iwona Walewska, pani Sylwia Woszczyk, pani Mirosława Woźniak, pani Ewa Wójcik, pan Krzysztof Wójcik oraz pani Luiza Wójcik. Naprawdę, trudno wymienić wszystkich, którzy z nami współpracowali. Liczy się nawet pojedynczy udział, bo przecież dla nauczyciela goniącego z programem jest to dodatkowa praca. Staramy się o tym pamiętać, wręczając opiekunom finalistów nagrody książkowe.
Jurorzy i sponsorzy
Każdy z dyrektorów dbał o to, aby nagrody były „słuszne”. Najlepsi otrzymywali wszelkiego rodzaju walkmany, odtwarzacze, miniwieże, aparaty fotograficzne, telefony komórkowe, zestawy globtrotera. Ktoś może spytać: tak drogie nagrody? Cóż, ten kto pyta niech spróbuje odpowiedzieć na kilkadziesiąt testowych pytań, opanować tremę i przebrnąć przez finał
w formie odpowiedzi ustnych, a może wykonać jeszcze pracę plastyczną… Organizatorzy starali się iść z duchem czasu. Od kilku lat wręczają finalistom bony podarunkowe. Wszyscy uczestnicy otrzymują gadżety związane z regionem i foldery miasta oraz regionu podarowane przez Urząd Gminy i Miasta w Grójcu, a wcześniej również przez grójeckie Starostwo Powiatowe. Instytucje te fundowały również nagrody dla finalistów. Przewodniczący Rady Miejskiej z reguły zasiadali w Jury konkursu. W komisjach byli również regionaliści: pan Andrzej Zygmunt Rola-Stężycki i historyk dr Remigiusz Matyjas. Pani Małgorzata Czacharowska była „niezależnym” ekspertem. Niezależność wynikała z faktu nauczania historii w grójeckim LO. Nie mógł to być pedagog, który uczy startujących w konkursie.
W 2011 roku patronat nad imprezą objął starosta grójecki – pan Marian Górski. Wśród sponsorów, których zapraszaliśmy do udziału w obradach, poza samorządem grójeckim, mieliśmy także firmy i instytucje z powiatu grójeckiego, wśród nich m. in. Bank Spółdzielczy w Grójcu, Bank Spółdzielczy w Belsku Dużym i Klucz Serwis. Właściciel – pan Marcin Łoski fundował kilkakrotnie rowery dla zwycięzców. W 2001 roku drużyna z PSP w Karolewie, która zajęła pierwsze miejsce, czekała na transport powrotny. A przecież nie musiała, bo mogła wrócić do domu na wygranych bicyklach. Tylko gdzie zabrać nauczyciela, panią Dorotę Sawicką?
Najnowsze lata to był rok 2020 i 2021. Pomysł konkursu bazował na kilkutomowej publikacji wspomnieniowej zredagowanej przez profesora Zdzisław Szeląga. Temat „W dworach grójeckich ziemian” pozwalał na przedstawienie życia tej warstwy społecznej także w sposób obrazowy. Dwór w Polsce to było miejsce szczególne. Do dziś kojarzony jest z wartościami narodowymi, kulturą szlachecką i patriotyzmem. Motyw ten często występuje w literaturze polskiej. Niestety, ze względu na panującą pandemię początkowo nie udało się zrealizować zamierzenia w całości. W pierwszym roku ze względu na bezpieczeństwo uczestników odbyła się tylko część plastyczna Turnieju. Organizatorzy ocenili 37 prac, choć mogłoby być ich dużo więcej. Grand Prix, czyli wielką nagrodę otrzymał uczeń z Publicznej Szkoły Podstawowej
w Lesznowoli. Turniej wiedzy przeniesiono na listopad 2021 roku. Zdominowały go drużyny
z gminy Pniewy i Belsk Duży. Wreszcie miejsce na podium zdobyli uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej w Jeziorze. Dwie drużyny z Ciechlina znalazły się w gronie laureatów. Dobrą lokatę uzyskali uczniowie placówki z Lewiczyna. Zespól z Publicznej Szkoły Podstawowej w Kruszewie zajął II miejsce.
W roku 2022 uczniowie tej placówki zajęli I miejsce w starszej kategorii wiekowej.
Z odpowiedzi zdobyli maksymalną ilość punktów. Drużyna z Publicznej Szkoły Podstawowej w Ostrołęce zajęła II miejsce. Należy zaznaczyć, że uczniowie z tej miejscowości dostarczyli najwięcej prac plastycznych w poprzedniej edycji konkursu. W młodszej kategorii wiekowej
I miejsce zajęli uczniowie z Publicznej Szkoły Podstawowej w Drwalewie. W tej grupie była także drużyna ze szkoły w Belsku Dużym. Medalowe miejsce było uzasadnione, bo do startu w tej placówce zgłosiło się ponad 50 chętnych, a pan Bogusław Cieślak przeprowadzał eliminacje szkolne. Zaangażowanie było zrozumiałe ze względu na bliskość miejsca. Temat przewodni turnieju „Dom siedmiu pokoleń – Mała Wieś” pozwalał uczestnikom na poznanie historii majątku położonego w bliskim sąsiedztwie miejsca zamieszkania.
W ostatnim konkursie udział wzięło 68 uczestników z 19 szkół i sześciu gmin naszego powiatu. Dzięki uprzejmości Burmistrza Gminy i Miasta Grójec – pana Dariusza Gwiazdy półfinał został przeprowadzony w sali konferencyjnej grójeckiego Urzędu. W Jury zasiadał zastępca Burmistrza – pan Jarosław Rupiewicz. Z małego lokalnego konkursu do... cyklicznej imprezy o zasięgu powiatowym.
