Od 20 września 2018 r. Wypożyczalnia dla Dorosłych Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Grójcu organizuje wykłady związane ze 100-leciem odzyskania niepodległości przez Polskę. Są one objęte wspólnym tytułem: Grójeckie a idea niepodległościowa (1914-1918), prowadzi je historyk dr Remigiusz Matyjas, a uczestnikami są uczniowie Publicznego Gimnazjum w Grójcu.

Zdaniem dr R. Matyjasa po Powstaniu Styczniowym, zakończonym klęską, Polacy stracili nadzieję na odzyskanie wolności, czując się obywatelami Imperium Romanowów. Hasła niepodległościowe, które w latach rewolucji 1905-1907  głosili polscy socjaliści na czele z Józefem Piłsudskim, nasze społeczeństwo przyjmowało z rezerwą, postrzegając ideę socjalistyczną  jako zagrożenie dla ładu społecznego.

 

Warunkiem odzyskania niepodległości był impuls z zewnątrz. Okazała się nim I wojna światowa (1914-1918)  tocząca się między państwami centralnymi, czyli  Cesarstwem Niemieckim i Monarchią Austro-Węgierską a Ententą, czyli Wielką Brytanią, Francją i Rosją.  Polacy jako żołnierze obcych armii walczyli przeciwko sobie. Jesienią 1914 r. przez Grójeckie przetoczyła się bitwa, w której poległy tysiące żołnierzy. Ich mogiły, zazwyczaj bezimienne, znajdują się w okolicach  Grójca (np. w Częstoniewie i Głuchowie)   oraz Warki.

Latem 1915 r. na naszej ziemi skończyło się stuletnie panowanie Rosjan,  a rozpoczęła okupacja niemiecka, mająca, oprócz złych stron, także wiele dobrych. Niemcy okazali się znakomitymi  gospodarzami, budując infrastrukturę powiatu grójeckiego (np. szosę Warka – Góra Kalwaria), wprowadzając obowiązek szkolny i rozbudowując sieć szkolnictwa powszechnego, tworząc samorząd powiatowy i gminny. Od Niemców samorządu uczył się m.in. Stanisław Czekanowski, dziedzic Kośmina, który w 1918 r. był jednym z kandydatów do urzędu starosty powiatu grójeckiego.

Z Małą Wsią koło Belska Dużego wiąże się postać księcia Zdzisława Lubomirskiego, który położył ogromne zasługi w dziele odzyskania niepodległości. W 1914 r. stanął na czele Komitetu Obywatelskiego Warszawy, zajmującego się pomocą ludności dotkniętej wojną,
 a w 1915 r. – już za rządów niemieckich -  został prezydentem Warszawy. W 1916 r. zorganizował  obchody Święta Konstytucji 3 Maja, podczas których  ks. Marceli Nowakowski, pochodzący z Przybyszewa, wygłosił patriotyczne kazanie.  Obchody majowe przyczyniły się do wzrostu nastrojów patriotycznych w całym kraju.

Gdy w listopadzie  1916 r.  władze niemieckie i austro-węgierskie wydały proklamację, zapowiadającą powstanie Królestwa Polskiego, wielu Polaków widziało
 w  Lubomirskim  kandydata na przyszłego króla Polski. On jednak,  jako członek Rady Regencyjnej, doprowadził do przekazania władzy Józefowi Piłsudskiemu. Do spotkania obu polityków doszło 10 listopada 1918 r. w Warszawie. Następnego dnia Piłsudskiemu powierzono władzę wojskową, a 14 listopada władzę polityczną.

I wojna światowa zakończyła się klęską państw centralnych. 11 listopada 1918 r. oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej, złożone głównie z młodzieży, rozbroiły w Grójcu żołnierzy niemieckich. Do naszego miasta zawitała wolność.